-Bloklar dünyası…

      -17 Haziran 2001 tarihli haberden;
      -“Dünyada bir yandan küreselleşme, bir yandan da
      ekonomik birlik, grup, örgüt adlarıyla bloklaşma son
      hızla devam ediyor”
      -“Son yarım yüzyılda çok sayıda ekonomik blok, birlik ve
      işbirliği örgütü kurulmasına karşın, AB yine de dünyada
      entegrasyonunu en ileriye taşımış birlik örgütlenmesi
      olarak ayrıcalıklı yerini tartışmasız koruyor”
      -“En son 4 Arap ülkesi, Arap Ortak Pazarı kurmak üzere
      anlaşma imzaladı”
      -“En büyük grup ya da örgüt Türkiye’nin de üyesi bulunduğu
      G-20 ve OECD...”
      -“G-20 dünya nüfusunun yüzde 60’ını, OECD yüzde 18,7’sini
      barındırıyor, her iki grup da dünya GSMH’sinin yaklaşık
      yüzde 80’ini üretiyor”
       

Ankara – 02.08.2018 – Her ne kadar dünya bize çok fazla değişmiyormuş gibi görünse de geçmişe baktığımızda olağanüstü değişikliklerin yaşandığını anlıyoruz. Öyle ki 17 Haziran 2001 tarihinde kaleme aldığım habere baktığımda bunu açıkça görüyorum.
Bundan 17 yıl önce, üşenmeden dünya üzerindeki çok sayıda ekonomik ve siyasi birliği, bloku, kuruluş tarihleri, üyeleri ve bazılarını ekonomik boyutlarıyla yazmışım.
Bu haberi ekte yer alan tabloyu, verilerinin eskiliği nedeniyle kullanılmasının bir fayda getireceğine inanmadığım için dışarıda tutarak, aynen paylaşıyorum. Özellikle milli gelir verilerinden, o tarihte aynı birlikte olup da bugün birbirine düşman haline gelmiş ülkelerden, liderlerden dünyanın ne kadar fazla değiştiğini görmek ilginç gelecektir. Yıllar önceden yazdığım haberi arşivinden çıkarıp bana ileten, değerli gazeteci arkadaşım Fehmi Köfteoğlu’na da teşekkür ediyorum.
       17 Haziran 2001 tarihli haber:
“Dünyada bir yandan küreselleşme, bir yandan da ekonomik birlik, grup, örgüt adlarıyla bloklaşma son hızla devam ediyor. Son yarım yüzyılda çok sayıda ekonomik blok, birlik ve işbirliği örgütü kuruldu.
En son 4 Arap (Irak, Suriye, Mısır ve Libya) ülkesi, 7 Haziran 2001 Perşembe günü Arap Ortak Pazarı kurmak üzere Bağdat’ta anlaşma imzaladı.
     Avrupa Birliği (AB), Avrupa Para Birliği (Euroland), Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA), Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ), Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Gümrük Birliği, Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi (NAFTA), Rio Grubu, Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), Arap Ekonomik Birliği, Arap Ortak Pazarı, Körfez İşbirliği Konseyi, Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA), Ekonomik İşbirliği Örgütü (ECO) gibi çok sayıda ekonomik bölgesel örgüt var. G-7, G-8, G-15, G-20, G-22, G-24, G-77, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) gibi benzer ekonomik özelliklere sahip ülkelerin oluşturduğu ekonomik gruplar da bulunuyor.
     Türkiye, bu örgütlenmelerden G-20, D-8, OECD, KEİ, ECO, İSEDAK’ın üyesi, AB’nin de aday ülkesi konumunda bulunuyor.
     Bunun dışında hemen hemen tüm ülkelerin üyesi olduğu Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlar, Asya Kalkınma Bankası gibi bölgesel kuruluşlar da faaliyet gösteriyor.
Hepsi bir yana Avrupa Birliği (AB) yine de dünyada entegrasyonunu en ileriye taşımış birlik örgütlenmesi olarak ayrıcalıklı yerini tartışmasız koruyor.

-En büyük G-20 ve OECD...-
   
     Dünya Bankası’nın “2001 Dünya Kalkınma Göstergeleri” raporunda yer alan 1999 yılı verilerinden yapılan hesaplamalara göre, nüfus olarak en büyük grubu Türkiye’nin içinde yer aldığı G-20 oluşturuyor. 18 ülke, AB ve Dünya Bankası-IMF temsilcisinden oluşan grubun nüfusu 3 milyar 582,9 milyonu, gayri safi milli hasılası (GSMH) 24 trilyon 112,6 milyar doları buluyor. Grup dünya nüfusunun yüzde 59,93’ünü içinde barındırıyor, dünya GSMH’sinin yüzde 80,39’unu üretiyor.
     Ekonomik büyüklükte ilk sırada ise OECD yer alıyor. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 30 batılı ülkenin üye olduğu OECD, 1 milyar 117,6 milyon nüfusa, 24 trilyon 153,8 milyar dolarlık GSMH’ye sahip durumda. Zenginler kulübü OECD, dünya nüfusunun yüzde 18,7’sini barındırmasına karşın, dünya GSMH’sinin yüzde 80,53’ünü meydana getiriyor.
     G-20 ve OECD’yi ekonomik boyutta gelişmiş 7 batılı ülkenin (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada) üyesi bulunduğu G-7 izliyor. 693,2 milyonla dünya nüfusunun sadece yüzde 11,6’sını barındıran G-7, 19 trilyon 671,8 milyar dolarla dünya GSMH’sinin üçte ikisini (yüzde 65,58) üretiyor.
     APEC de bu boyutlarda bir birliği içeriyor. Büyük Okyanus’a kıyısı olan 21 ülkenin üye olduğu APEC, 2 milyar 521 milyon nüfusa, 17 trilyon 238,4 milyar dolarlık bir GSMH’ye sahip bulunuyor.
     Bu grupların ardından NAFTA ve AB geliyor. NAFTA’nın nüfusu 405, AB’nin nüfusu 375 milyonu geçiyor. NAFTA’nın 9 trilyon 922,4, AB’nin 8 trilyon 434,3 milyar dolarlık GSMH’leri bulunuyor. AB, dünya nüfusunun yüzde 6,28’ini, gelirinin yüzde 28,12’sini, NAFTA ise nüfusun yüzde 6,78’ini, gelirin yüzde 33,08’ini oluşturuyor.
   
    -En zengin EFTA, en fakir COMESA...-
   
     Gruplardan 11,9 milyonla nüfus açısından en küçüğü olan EFTA, 36 bin 336 dolarlık kişi başına gelirle en zengini konumunda. En fakir grup ise 372,1 milyon nüfusu barındıran 21 üyeli Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA). COMESA, 455 dolarlık kişi başına gelire ve 165,6 milyar dolarla Türkiye’den daha küçük (Türkiye, 186,5 milyar dolar) bir ekonomiye sahip durumda.
   Dünya yüzeyinde faaliyet gösteren önemli ekonomik blok, birlik ve işbirliği örgütleri ve bunlara üye ülkeler şöyle:
     G-7: Grup 7. Gelişmiş 7 batılı büyük ülkenin kurduğu grup (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Kanada). Belli aralıklarla zirveler düzenliyor ve dünya ekonomisine yön veriyor.
     G-8: Grup 8. Gelişmiş 7 batılı büyük ülkenin yanı sıra Rusya’nın katıldığı grup. G-7 dünya ekonomisine yön verirken, G-8 siyasi konuları ele alıyor.
     G-22: Grup 22. Gelişmiş 7 batılı büyük ülke (G-7) ile orta büyüklükteki diğer gelişmiş ülkelerin (Hollanda, Belçika, İsveç, İsviçre, Avustralya gibi) oluşturduğu grup.
     G-20: Grup 20. Gelişmiş 7 batılı büyük ülke (G-7), krize girmeleri halinde dünya ekonomisini etkileyen, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 11 büyük ülke (Çin, Rusya, Türkiye, Hindistan, Güney Kore, Suudi Arabistan, Meksika, Brezilya, Arjantin, Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti) ile AB ve IMF-Dünya Bankası temsilcilerinden oluşan grup. Dünya ekonomisini istikrarsızlıktan, krizlerden korumayı amaçlıyor.
     G-15: Grup 15. Adı G-15 olmasına rağmen Asya, Afrika ve Latin Amerika’dan gelişmekte olan 19 ülkenin oluşturduğu bir grup. Üyeleri, Arjantin, Brezilya, Cezayir, Endonezya, Hindistan, Mısır, Jamaika, Kenya, Malezya, Meksika, Nijerya, Peru, Senegal, Sri Lanka, Şili, Venezuela, Zimbabve, İran ve Kolombiya.
     G-24: Grup 24. Gelişmekte olan 24 ülkenin kurduğu grup. Cezayir, Arjantin, Brezilya, Kolombiya, Kongo, Fildişi Sahili, Mısır, Etiyopya, Gabon, Gana, Guatemala, Hindistan, İran, Lübnan, Meksika, Nijerya, Pakistan, Peru, Filipinler, Sri Lanka, Suriye, Trinidad ve Tobago ile Venezüella’dan oluşuyor. Çin, gözlemci olarak katılıyor. Üyeleri aynı zamanda G-77 üyesi olmakla birlikte, uluslararası ekonomik sisteme entegrasyonu öngörüyor ve Üçüncü Dünya söylemciliğini yavaş yavaş
terk ediyor.
     G-77: Grup 77. Üçüncü Dünya olarak da adlandırılan Bağlantısızlar Grubu’na dahil olan gelişmekte olan ülkeleri, uluslararası mali ve parasal toplantı ve müzakerelerde temsil etmek üzere 1977 yılında Peru’nun başkenti Lima’da kuruldu. Üçüncü Dünya’nın ekonomik örgütlenmesi konumunda. Adı, 1977’de kurulduğu için G-77 olmasına rağmen, gruba gelişmekte olan 133 ülke dahil bulunuyor. Grup, Çin, Hindistan, Meksika, Arjantin, Nijerya, Güney Afrika, Küba gibi ekonomik ve siyasi açıdan önemli üyelere sahip durumda.
     OECD: Türkiye’nin de aralarında bulunduğu, ABD liderliğinde batılı ülkelerin oluşturduğu örgüt. Güney Kore ve Meksika’nın yanı sıra Doğu Bloku’nun yıkılması sonrası 1990’lı yıllarda Doğu Avrupa ülkeleri de örgütü girdi ve üye sayısı 20’lerden 30’a çıktı. Zenginler kulübü niteliğindeki örgütün en az kişi başına GSMH’ye sahip ülkesi Türkiye... ABD, İngiltere, Türkiye, İsviçre, İsveç, İspanya, Slovak Cumhuriyeti, Portekiz, Polonya, Norveç, Yeni Zelanda, Hollanda, Meksika, Lüksemburg, Güney Kore, Japonya, İtalya, İrlanda, İzlanda, Macaristan, Yunanistan, Almanya, Fransa, Finlandiya, Danimarka, Çek Cumhuriyeti, Kanada, Belçika, Avusturya, Avustralya üye bulunuyor.
     AB: Avrupa Birliği. 1957 yılında Roma’da 6 üyeli (Belçika, Lüksemburg, Hollanda, Almanya, Fransa, İtalya) olarak kurulan örgüte daha sonra Danimarka, İngiltere, İrlanda, Yunanistan, İspanya, Portekiz, İsveç, Finlandiya ve Avusturya girdi. İlk adı Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) idi, daha sonra gelişerek Avrupa Topluluğu (AT), en son da Avrupa Birliği (AB) adını aldı. Örgüt, artık birleşmiş tek Avrupa’yı amaçlıyor. Bu amaçla, Avrupa Merkez Bankası kuruldu. 2002 yılında 12 üyesinde tek para birimi Euro piyasaya çıkacak (İngiltere, İsveç ve Danimarka henüz para birliğine katılmadı).  Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 13 ülke de (Türkiye, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Romanya, Slovakya, Bulgaristan, Slovenya, Kıbrıs Rum Kesimi, Litvanya, Letonya, Estonya, Malta) birliğe tam üye olmak için sırada bekliyor.   
     Euroland: Euro Bölgesi. AB üyesi 12 ülkenin (Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, Hollanda, Belçika, Avusturya, Yunanistan, Portekiz, Finlandiya, İrlanda, Lüksemburg) oluşturduğu parasal birlik. Şu anda kaydi olarak işlem gören tek para birimi olan Euro, 2002 yılında dolaşıma çıkacak.
     EFTA: Avrupa Serbest Ticaret Bölgesi. Avrupa’nın hatta dünyanın en zengin ülkelerinin üye. İsveç, Finlandiya ve Avusturya’nın gruptan ayrılarak AB’ye katılması nedeniyle eski gücünde değil. Halen İsviçre, Norveç, İzlanda ve Liechtenstein’dan oluşan 4 üyesi var.
     Benelüx Ekonomik Birliği: Hollanda, Belçika ve Lüksemburg’un 1944
yılında kurdukları birlik. AB’nin kurulmasıyla etkinliğini yitirdi.
     BDT Gümrük Birliği: Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyesi Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın oluşturduğu entegrasyon. Gümrük birliğinin, Avrasya Ekonomik Topluluğu’na dönüştürülmesi ile ilgili anlaşma imzalandı.
      KEİ: Karadeniz Ekonomik İşbirliği. Türkiye’nin öncülük ettiği oluşuma Karadeniz’e kıyısı bulunan Türkiye, Rusya, Ukrayna, Gürcistan, Bulgaristan ve Romanya’nın yanı sıra Moldova, Arnavutluk, Yunanistan, Ermenistan, Azerbaycan gibi bazı Kafkas ve Balkan ülkeleri de üye durumda. Selanik merkezli Karadeniz Ticaret ve Kalkınma Bankası kuruldu.
     NAFTA: Kuzey Amerika Serbest Ticaret Bölgesi. ABD, Meksika ve Kanada’nın AB’yi örnek alarak gerçekleştirdikleri oluşum. Ekonomide ve nüfusta AB’den daha büyük ama entegrasyonu daha az. Yalnız Küba’nın şiddetle karşı çıktığı, ekonomik entegrasyonu tüm Amerika kıtasına yayma çabaları var. Amerika Kıtası Devletleri Örgütü’nün (OAS) ekonomik ayağı oluşturulmaya çalışılıyor.
     Latam veya Rio Grubu: 1986 yılında Brezilya’da, Kolombiya, Meksika, Panama, Venezüella, Arjantin, Brezilya, Peru ve Uruguay tarafından kuruldu. Gruba daha sonra Bolivya, Şili, Ekvador ve Paraguay da katıldı. Ayrıca Orta Amerika’yı temsilen Guatemala, Karayipleri temsilen de Guyana gruba üye bulunuyor.
     APEC: Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği. Büyük Okyanus’a kıyı 21 ülkenin oluşturduğu grup. Dünyanın nüfus, alan, ticaret, ekonomik büyüklük açısından en büyük bölgesel oluşumu. ABD, Japonya, Çin, Kanada, Meksika, Güney Kore, Avustralya, Brunei, Şili, Hong Kong, Endonezya, Malezya, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine, Peru, Filipinler, Rusya, Singapur, Tayvan, Tayland ve Vietnam üye...
    ASEAN: Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği. Güneydoğu Asya ülkelerinin oluşturduğu örgüt. Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur, Tayland tarafından 1967 yılında kurulan örgüte, daha sonra Brunei, Laos, Myanmar (Birmanya), Vietnam ve Kamboçya üye oldu.   
     ECO: Ekonomik İşbirliği Örgütü. Soğuk Savaş döneminde Sovyet karşıtı blok olarak kurulan CENTO’nun üyesi Türkiye, İran ve Pakistan’ın oluşturduğu örgüte Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra, bağımsızlığını kazanan Orta Asya ülkeleri Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Kazakistan’ın yanı sıra Afganistan ve Azerbaycan da üye oldu.
     COMESA: Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı. 21 üyesi (Mısır, Kenya, Tanzanya, Uganda, Madagaskar, Malawi, Mauritius, Sudan, Zambiya, Zimbabwe, Şeysel Adaları, Burundi, Ruanda, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Angola, Eritre, Etiyopya, Namibya, Cibuti, Swaziland ve Komor Adaları) var. Merkezi Zambiya`nın başkenti Lusaka`da. 9 üyesi (Cibuti, Mısır, Kenya, Madagaskar, Malawi, Mauritius, Sudan, Zambiya ve Zimbabwe) Ekim 2000’de serbest ticaret bölgesi kurdu. 2004 yılında gümrük birliğini, 2025 yılında da para birliğini hedefliyor. Afrika kıtasında bulunan 53 ülkenin üyesi olduğu siyasi içerikli Afrika Birliği konusunda da Libya Lideri Muammer Kaddafi’nin Afrika Birleşik Devletleri, Afrika Merkez Bankası kurulması gerektiği şeklinde önerileri de var.
     İSEDAK: İslam Konferansı Teşkilatı (İKT) Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi. Türkiye`nin de aralarında bulunduğu 57 İslam ülkesinin üyesi olduğu İKT’ye bağlı komite. Merkezi İstanbul.
     D-8: Gelişmekte olan 8... Türkiye’nin öncülüğünde 8 büyük Müslüman ülkenin oluşturduğu grup. Türkiye, İran, Mısır, Nijerya, Endonezya, Pakistan, Bangladeş ile Suudi Arabistan’nın oluşturduğu grup, Müslüman ülkeler arasında ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesini amaçlıyor.
     Arap Ekonomik Birliği: 1944’de kurulan ve 22 Arap ülkesinin üyesi bulunduğu Arap Birliği üyesi ülkelerin oluşturmayı planladıkları birlik. En son 5 Haziran 2001’de Bağdat’ta yaptıkları konsey toplantısına, Irak, Mısır, Suriye, Filistin, Ürdün, Libya, Yemen, Sudan, Moritanya ve Cibuti katıldı.
     Arap Ortak Pazarı: 7 Haziran 2001’de Bağdat’ta imzalanan anlaşmaya kurulan en yeni ekonomik topluluk. Irak, Suriye, Mısır ve Libya’nın oluşturdukları grup, bu ülkeler arasında gümrüksüz bir ortak pazar amaçlıyor.
     Körfez İşbirliği Konseyi: Basra Körfezi’nde bulunan petrol zengini 6 Arap ülkesinin oluşturduğu ekonomik birlik. Suudi Arabistan, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Umman, Bahreyn’den oluşan birlik AB ile serbest ticaret anlaşması yapmaya çalışıyor.
     OPEC: Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü. Dünya petrol ihtiyacının yaklaşık 3’te birini karşılamakla birlikte, petrol ihracatındaki büyük payı nedeniyle dünya petrol fiyatlarını önemli ölçüde belirliyor. Suudi Arabistan, İran, Irak, Venezuela, BAE, Kuveyt, Nijerya, Libya, Endonezya, Cezayir, Katar üye durumunda. Özellikle 1970’li yıllarda gücünün doruğuna yükseldi, fahiş fiyat artışlarıyla 3 büyük petrol krizine neden oldu."